منازل هفتگانه‌ی سلوک
بزرگان عرفان برای سلوک به‌سوی خداوند متعال هفت منزل را نام برده‌اند...
«التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ الامِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنکَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَبَشّرِ الْمُؤْمِنِینَ»؛ (۱)
توبه‌کنندگان، عبادت‌کنندگان، سپاس و حمد گویندگان، سندداران، رکوع کنندگان، سجده کنندگان، امر به معروف کنندگان و نهی از منکر کنندگان و حفظ و حراست کنندگان از حدود خداوند.
اینک توضیح هر یک از منازل هفتگانه را به‌صورت مختصر مورد اشاره قرار می‌دهیم:
منزل توبه: این منزل بازگشت به سوی خداوند متعال از گناه و عصیان است. پس از توبه، پرهیز از هرگونه تعلّق و وابستگی به دنیا و مظاهر آن و نیز دوری از غفلت و گمراهی لازم است تا که به سوی مسیر الهی راه یابد.
منزل عبودیّت مطلقه: این مقام عبارت است از تعبّد و تذلّل و اطاعت و دنباله‌روی خداوند متعال نسبت به هرچه که او امر و نهی فرموده است.
منزل حمد: این مرحله به معنای خوشنودی بنده و آرامش قلبی او نسبت به قضای الهی است. این رضایت می‌بایست هم در تکوین و هم در تشریع جریان یابد، به گونه‌ای که آنچه خداوند متعال برای بنده خود مقرر نموده، نزد بنده او پسندیده فرموده ستایش باشد.
منزل سیاحت: این منزل متضمّن سیر معنوی و حرکت روحانی در اسماء، صفات و تجلّیات الهی است. سالک باید در این مرحله به دنبال تحصیل معرفت به حقایق و معارف لاهوتی باشد تا آنجا که برای او تهذیب نفس و تزکیه روح حاصل شده و خویش را تسلیم حقّ تعالی کند، تا بلکه به یمن تأییدات الهی از او رفع حجاب گردد.
منزل رکوع: در این مقام برای بنده، خضوع و خشوع تامّ حاصل شده و تجلّیات لاهوتی و جلالی، یکی پس از دیگری سالک را از قید و بندها و تعلّقات، رهایی بخشیده و او را در ظاهر و باطن با جمیع احوال و اعمال به رکوع در برابر حقّ متعال وا می‌دارد.
منزل سجود: در این منزل است که محو و فنای صرف، حاصل می‌گردد، دیگر از وجود سالک اثری باقی نمانده و حقیقت اخلاص تحقّق می‌یابد.
منزل سفر به خلق: این مقام را، منزل امر به معروف و نهی از منکر نیز نامیده‌اند. در این مقام است که سالک پس از بازگشت به این عالم، واسطه بین خلق و خالق گشته، و دارای ولایت عامّه و نیز خاصّه می‌گردد.
پی نوشت :
۱ . توبه (۹)، آیه ۱۱۲.