منازل هفتگانه‌ی سلوک

بزرگان عرفان برای سلوک به‌سوی خداوند متعال هفت منزل را نام برده‌اند...

بزرگان عرفان براي سلوک به‌سوي خداوند متعال هفت منزل را نام برده‌اند. اين هفت منزل بر مبناي اين آيه شريفه قرآني تفسير شده است:

«التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الامِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَبَشّرِ الْمُؤْمِنِينَ»؛ (1)

توبه‌كنندگان، عبادت‌كنندگان، سپاس و حمد گويندگان، سندداران، ركوع كنندگان، سجده كنندگان، امر به معروف كنندگان و نهي از منكر كنندگان و حفظ و حراست كنندگان از حدود خداوند.

اينك توضيح هر يک از منازل هفتگانه را به‌صورت مختصر مورد اشاره قرار مي‌دهيم:

 

منزل توبه: اين منزل بازگشت به سوي خداوند متعال از گناه و عصيان است. پس از توبه، پرهيز از هرگونه تعلّق و وابستگي به دنيا و مظاهر آن و نيز دوري از غفلت و گمراهي لازم است تا كه به سوي مسير الهي راه يابد.

 

منزل عبوديّت مطلقه: اين مقام عبارت است از تعبّد و تذلّل و اطاعت و دنباله‌روي خداوند متعال نسبت به هرچه که او امر و نهي فرموده است.

 

منزل حمد: اين مرحله به معناي خوشنودي بنده و آرامش قلبي او نسبت به قضاي الهي است. اين رضايت مي‌بايست هم در تکوين و هم در تشريع جريان يابد، به گونه‌اي که آنچه خداوند متعال براي بنده خود مقرر نموده، نزد بنده او پسنديده فرموده ستايش باشد.

 

منزل سياحت: اين منزل متضمّن سير معنوي و حرکت روحاني در اسماء، صفات و تجلّيات الهي است. سالک بايد در اين مرحله به دنبال تحصيل معرفت به حقايق و معارف لاهوتي باشد تا آنجا که براي او تهذيب نفس و تزکيه روح حاصل شده و خويش را تسليم حقّ تعالي کند، تا بلکه به يمن تأييدات الهي از او رفع حجاب گردد.

 

منزل رکوع: در اين مقام براي بنده، خضوع و خشوع تامّ حاصل شده و تجلّيات لاهوتي و جلالي، يکي پس از ديگري سالک را از قيد و بندها و تعلّقات، رهايي بخشيده و او را در ظاهر و باطن با جميع احوال و اعمال به رکوع در برابر حقّ متعال وا مي‌دارد.

 

منزل سجود: در اين منزل است که محو و فناي صرف، حاصل مي‌گردد، ديگر از وجود سالک اثري باقي نمانده و حقيقت اخلاص تحقّق مي‌يابد.

 

منزل سفر به خلق: اين مقام را، منزل امر به معروف و نهي از منکر نيز ناميده‌اند. در اين مقام است که سالک پس از بازگشت به اين عالم، واسطه بين خلق و خالق گشته، و داراي ولايت عامّه و نيز خاصّه مي‌گردد.

 

پی نوشت :

1 . توبه (9)، آيه 112.