منازل هفتگانه‌ی سلوک

«التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الامِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَبَشّرِ الْمُؤْمِنِينَ»؛ ⁽¹⁾

توبه‌كنندگان، عبادت‌كنندگان، سپاس و حمد گويندگان، سندداران، ركوع كنندگان، سجده كنندگان، امر به معروف كنندگان و نهي از منكر كنندگان و حفظ و حراست كنندگان از حدود خداوند.

اينك توضيح هر يک از منازل هفتگانه را به‌صورت مختصر مورد اشاره قرار مي‌دهيم:

منزل توبه: اين منزل بازگشت به سوي خداوند متعال از گناه و عصيان است. پس از توبه، پرهيز از هرگونه تعلّق و وابستگي به دنيا و مظاهر آن و نيز دوري از غفلت و گمراهي لازم است تا كه به سوي مسير الهي راه يابد.

منزل عبوديّت مطلقه: اين مقام عبارت است از تعبّد و تذلّل و اطاعت و دنباله‌روي خداوند متعال نسبت به هرچه که او امر و نهي فرموده است.

منزل حمد: اين مرحله به معناي خوشنودي بنده و آرامش قلبي او نسبت به قضاي الهي است. اين رضايت مي‌بايست هم در تکوين و هم در تشريع جريان يابد، به گونه‌اي که آنچه خداوند متعال براي بنده خود مقرر نموده، نزد بنده او پسنديده فرموده ستايش باشد.

منزل سياحت: اين منزل متضمّن سير معنوي و حرکت روحاني در اسماء، صفات و تجلّيات الهي است. سالک بايد در اين مرحله به دنبال تحصيل معرفت به حقايق و معارف لاهوتي باشد تا آنجا که براي او تهذيب نفس و تزکيه روح حاصل شده و خويش را تسليم حقّ تعالي کند، تا بلکه به يمن تأييدات الهي از او رفع حجاب گردد.

منزل رکوع: در اين مقام براي بنده، خضوع و خشوع تامّ حاصل شده و تجلّيات لاهوتي و جلالي، يکي پس از ديگري سالک را از قيد و بندها و تعلّقات، رهايي بخشيده و او را در ظاهر و باطن با جميع احوال و اعمال به رکوع در برابر حقّ متعال وا مي‌دارد.

منزل سجود: در اين منزل است که محو و فناي صرف، حاصل مي‌گردد، ديگر از وجود سالک اثري باقي نمانده و حقيقت اخلاص تحقّق مي‌يابد.

منزل سفر به خلق: اين مقام را، منزل امر به معروف و نهي از منکر نيز ناميده‌اند. در اين مقام است که سالک پس از بازگشت به اين عالم، واسطه بين خلق و خالق گشته، و داراي ولايت عامّه و نيز خاصّه مي‌گردد.

پی نوشت :

1 . توبه (9)، آيه 112.